بررسی ساختار جامعه پلانکتونی دریاچه سد زاینده رود اصفهان در فصول بهار و تابستان

چکیده دریاچه ها، اکوسیستم های آبی پویا و پایداری هستند که به لحاظ اکولوژیکی و اقتصادی بسیار با اهمیت می باشند. پلانکتون ها گروه های بسیار مهمی از موجودات زنده اکوسیستم های آبی هستند، آنها اساس شبکه غذایی در هرم غذایی پلاژیک محسوب می شوند. یکی از مهمترین مطالعات اکولوژیکی بررسی تغییرات زمانی و مکانی پلانکتون ها در دریاچه ها است. در این مطالعه ساختار جامعه پلانکتونی دریاچه سد زاینده رود، واقع در استان اصفهان تاکید تاکید شده و ترکیب گونه ای، فراوانی و تنوع جوامع فیتوپلانکتونی و زئوپلانکتونی آن همراه با برخی ازخصوصیات کیفی آب بررسی شده است. نمونه-برداری از آب و پلانکتون ها از 9 ایستگاه معین در فصول بهار و تابستان سال 1390 (با تناوب 45 روز یکبار) انجام شد. نمونه-برداری از فیتوپلانکتون ها با برداشت نمونه آب از لایه سطحی آب (< cm30) به کمک بطری نانسن و زئوپلانکتون ها با استفاده از تورپلانکتون گیری (چشمه 50 میکرون) با تورکشی عمودی انجام گرفت. اندازه گیری ها دامنه اکسیژن محلول، دما، هدایت الکتریکی، ph، نیترات، فسفات و عمق رویت سکشی دیسک را به ترتیب در محدوده 2/11-1/7 میلی گرم در لیتر، 8/24-6 درجه سانتی گراد، 361-241 میکروموس بر سانتی متر، 53/8– 77/7، 31/2-36/1 میلی گرم در لیتر، را 39- 4/1 میکرو گرم در لیتر و 5/8-1/0 متر نشان داد. جامعه فیتوپلانکتون ها شامل bacillariophyceae، chlorophyceae، cyanophyceae، euglenophyceae، dinophyceae، cryptophyceae و chrysophyceae که به ترتیب در محدوه تراکمی 5/604-4/160، 9/185-4/41، 1/9-1/2، 7/17-8/0، 1/98-3/0، 4/27-0 و 3/23-0 سلول در میلی لیتر بودند. فیتوپلانکتون های غالب در دوره مطالعه مربوط به جنس های cyclotella ،stephanodiscus ، fragilaria،chlorella و carteria بود. جامعه زئوپلانکتون ها شامل rotifera، cladocera، copepoda، ostracoda و nematoda به ترتیب در محدوه تراکمی475-2، 214-112، 495-13، 10-0 و 4-0 فرد در متر مکعب بود. بیشترین فراوانی زئوپلانکتون ها مربوط به copepoda و کمترین آن مربوط به nematoda بود. شاخص های تنوع زیستی سیمپسون، شانون-وینر و مارگالف برای فیتوپلانکتون ها به ترتیب 67/0، 19/2 و 68/2 در اردیبهشت، 54/0، 95/1 و 97/1 در خرداد، 81/0، 22/3 و 1/3 در مرداد و 67/0، 8/2 و 97/3 در شهریور بدست آمد. شاخص های تنوع زیستی سیمپسون، شانون-وینر و مارگالف برای زئوپلانکتون ها به ترتیب 83/0، 91/2 و 44/2 در اردیبهشت، 61/0، 84/1 و 85/1 در خرداد، 73/0، 37/2 و 14/2 در مرداد، 73/0، 28/2 و 43/1 در شهریور برآورد شد. فراوانی فیتوپلانکتون ها همبستگی معنی داری را در سطوح مختلف با درصد اشباعیت اکسیژن (03/0 = p ، 36/0 r =)، نیترات (001/0 = p ، 51/0- = r)، فسفات (01/0 = p ، 40/0- r =) و هدایت الکتریکی (01/0 = p ، 5/0- r =) نشان داد. بر اساس آنالیز مولفه های اصلی (pca)، مهمترین فاکتورهایی که می تواند ساختار جوامع پلانکتونی در دریاچه سد زاینده رود را بیان کند به ترتیب، ph، عمق سکشی، دما، میزان نیترات و فسفات بود. بر اساس یافته های ساختار جوامع پلانکتونی در این پژوهش رهاسازی لارو ماهیان در تراکم بالا به علت پایین بودن سطوح تولیدات پلانکتونی توصیه نمی شود. علاوه بر این، بر اساس کیفیت آب و جامعه فیتوپلانکتونی، آب این دریاچه به عنوان یک منبع آبی سالم طبقه بندی شد که آن را برای مصارف انسانی قابل استفاده می نماید. کلمات کلیدی: فیتوپلانکتون، زئوپلانکتون، فراوانی، تنوع زیستی، سد زاینده رود، دریاچه، اصفهان